|
Besin değişim listesi
Diyabetli kişilerin beslenme programının
düzenlenmesinde besin yönünden birbirine yakın olan
yiyeceklerin aynı grupta toplanmasıyla
oluşturulmuştur. Değişim grupları süt, et, ekmek,
sebze, meyve, kuru baklagiller ve yağ olarak yedi
gruptur:
Besin değişim grupları
Süt Grubu: Süt, yoğurt, kefir
Et Grubu: Et, balık, tavuk, hindi, yumurta,
peynir, çökelek, lor
Kuru Baklagil Grubu: Kuru fasulye, nohut,
barbunya, yeşil mercimek, börülce
Sebze Grubu: Bütün sebzeler bu gruba dâhildir.
Yağsız salata serbest olarak kullanılabilir.
Meyve Grubu: Bütün meyveler bu gruba dâhildir.
Ekmek Grubu: Ekmek, un ve unla hazırlanan
yiyecekler, çorbalar, pilav, makarna, erişte bu
gruba dâhildir. Patates de ekmek grubuna dâhildir.
Yağ Grubu: Her türlü bitkisel yağlar, zeytin,
kuruyemişler, yağlı tohumlar, bu gruba dâhildir.
Şimdi besin değişim listesini tek tek inceleyelim:
Süt Değişimi
(Bir su bardağı süt yerine geçen gıda maddesi)
Bir
süt değişimi 6 gram karbonhidrat, 4 gram protein ve
3,5 gram yağ içerir ve 71 kalori sağlar. Süt
şekerinin yani laktozun glisemik indeksi, glikoz ve
sofra şekerine kıyasla düşüktür. Süt veya yoğurt tek
alınabildiği gibi bazı içeceklerle birlikte
alınabilir. Örneğin ayran olarak, içecek olarak
sütlü kahve olarak veya bazı yemeklerin içinde de
örneğin patates püresi, çorba ve muhallebide
kullanılabilir. Süt veya yoğurt bu tür yiyeceklerin
veya içeceklerin içinde alındığında kullanılan
miktarın günlük süt değişimi hakkından eksiltilmesi
gerekir. Tatlandırıcı ile yaptığınız sütlaç veya
muhallebi yendiğinde kullanılan pirinç unu veya
pirincin bir ekmek değişimi yerine geçtiğini
unutmamalısınız. Örneğin bir porsiyon muhallebi veya
sütlaç, bir süt bir ekmek değişiminin toplamına
eşittir. Kalsiyum kaynağı olarak süt veya yoğurt
diyetinizde yer alabilir. Kolesterol yüksekliği olan
kişiler bu ürünlerin diyet veya yağsız olanlarını
seçmelidirler.
|
Yiyecek Adı |
Ortalama Ölçü |
Miktar (gram) |
|
Süt |
1 su bardağı |
160 gram |
|
Yarım yağlı süt |
1 su bardağı |
|
|
Yağsız süt |
1 su bardağı |
|
|
Yoğurt |
1 su bardağı |
160 gram |
|
Diyet yoğurt |
1 su bardağı |
|
Et Değişimi
(30 gram et yerine geçen gıda maddesi)
Bir
et değişimi 6 gram protein, 5 gram yağ içerir ve 69
kalorilik enerji sağlar. Bu değişimdeki
yiyeceklerden kırmızı et, yağlı peynir, yumurta
sarısı, sakatat (ciğer, böbrek, beyin vb.) şarküteri
ürünleri (salam, sucuk, sosis vb.) kolesterolden
zengin gıdalardır. Kan yağları yüksek olan kişiler
kırmızı et yerine balık, derisiz tavuk veya hindinin
beyaz etini tercih etmelidirler.
|
Yiyecek Adı |
Ortalama Ölçü |
Miktar (gram) |
|
Köfte |
1 adet |
30 |
|
Kıyma |
1 köfte kadar |
30 |
|
Pirzola |
1 küçük boy |
30 |
|
Kuşbaşı et |
3-4 küçük parça |
30 |
|
Biftek |
1 orta boy |
30 |
|
Tavuk |
1 köfte kadar |
30 |
|
Balık |
1 köfte kadar |
30 |
|
Midye |
3 adet |
|
|
Beyaz peynir |
Yarım dilim |
30 |
|
Kaşar peyniri |
Yarım dilim |
20 |
|
Krem peyniri |
1 yemek kaşığı |
15 |
|
Eritme peyniri |
1 adet |
15 |
|
Çökelek, lor |
Çeyrek su
bardağı |
40 |
|
Yumurta |
1 adet |
40 |
|
Sosis |
1 adet |
40 |
|
Salam |
1 dilim |
40 |
Ekmek Değişimi
(Bir ince dilim ekmek yerine geçen gıda maddesi)
Bir
ekmek değişimi 15 gram karbonhidrat ve 2 gram
protein içerir, 68 kalorilik enerji sağlar. Kepekli
ekmek lif yönünden zengindir. Lif bağırsakların
çalışmasını sağladığı gibi diyabetli kişilerin kan
şekerinin ve kan yağlarının düşmesine yardımcı olur.
Liflerin kolesterol ve/veya trigliseridi yüksek olan
kişilerde kalp ve damar hastalığı oluşumunu
engellediği bilinmelidir.
|
Yiyecek Adı |
Ortalama Ölçü |
Miktar (gram) |
|
Ekmek |
1 ince dilim |
25 |
|
Light, buğday,
çavdar, yulaf, kepekli ekmek |
1 ince dilim |
25 |
|
Hamburger ekmeği |
½ adet |
25 |
|
Sandviç ekmeği |
1/3 adet |
25 |
|
Yulaf |
1/8 adet |
25 |
|
Galeta, tuzlu
bisküvi |
2-3 adet |
20 |
|
Un (buğday veya
pirinç) |
2 silme çorba
kaşığı |
15 |
|
Tarhana çorbası |
1 kâse |
15 |
|
Pirinç (pilav,
çorba) |
2 silme çorba
kaşığı |
15 |
|
Bulgur |
2 silme çorba
kaşığı |
15 |
|
Kuskus |
2 silme çorba
kaşığı |
15 |
|
Erişte |
3 silme çorba
kaşığı |
15 |
|
Makarna
|
2 çorba kaşığı |
15 |
|
Şehriye |
2 çorba kaşığı |
15 |
|
Patates (pişmiş) |
1 orta boy |
100 |
|
Kestane |
2 orta boy |
30 |
|
Patlamış mısır
(yağsız) |
1 su bardağı
dolusu |
20 |
|
Haşlanmış mısır |
1/2 adet küçük
boy |
20 |
|
Çubuk kraker |
13-18 adet |
20 |
|
Beyaz leblebi |
1 çay bardağı |
20 |
|
Sarı leblebi |
1 çay bardağı |
20 |
Kuru Baklagil Değişimi
(25 gram çiğ kuru baklagil yerine geçen gıda maddesi)
Bir
kuru baklagil değişimi 13-15 gram karbonhidrat, 5-6
gram protein içerir ve 76-84 kalorilik enerji
sağlar. Kuru baklagiller çözünür lif içerdikleri
için kan yağlarını düşürücü etkileri bulunmaktadır.
İyi bir protein kaynağıdırlar. Bugünkü bilgiler
ışığında diyabeti olsun olmasın herkesin en fazla
tüketmesi gereken besinler arasındadır.
|
Yiyecek Adı |
Ortalama Ölçü
(pişmiş) |
Miktar (gram) |
|
Kuru fasulye |
4 yemek kaşığı
|
25 gram |
|
Nohut |
4 yemek kaşığı |
25 gram |
|
Barbunya |
4 yemek kaşığı |
25 gram |
|
İç bakla
|
4 yemek kaşığı |
25 gram |
|
Yeşil mercimek
|
4 yemek kaşığı |
25 gram |
|
Mercimek çorbası |
1 kâse |
25 gram |
Sebze Değişimi
(Bir porsiyon sebze yerine geçen gıda maddesi)
Sebzeler etli, etsiz ya da çiğ olarak yenebilir.
Etli sebze yemeklerinin içine yağ ilave
edilmemelidir. Kullanacağınız etin yağı sebze
yemeğine gerekli tadı verir. Sebze yemeğinin
içindeki et miktarına göre o günkü et değişimi
miktarından azaltma yapılmalıdır.
A grubu sebzeler: Bir değişimi 6 gram
karbonhidrat, 1 gram protein içerir ve 28 kalorilik
enerji sağlar. Enerji değeri düşük olduğundan çiğ
olarak istenildiği kadar yenebilir. Yeşil salata
yağsız olmak şartıyla (limon suyu ile olabilir)
serbestçe yiyebileceğiniz bir gıdadır.
|
Yiyecek Adı |
Ortalama Ölçü |
Miktar (gram) |
|
Domates |
1 küçük boy |
100 |
|
Domates suyu |
½ su bardağı |
240 |
|
Çarliston biber |
4 orta boy |
100 |
|
Yeşil sivri
biber |
10 orta boy |
100 |
|
Yeşil dolma
biber |
2 orta boy |
100 |
|
Kıvırcık |
15 yaprak |
100 |
|
Marul |
5-6 yaprak |
100 |
|
Salatalık |
1 küçük boy |
100 |
|
Turp |
5-6 orta boy
|
100 |
|
Maydanoz |
1 orta demet |
75 |
|
Yeşil soğan |
3-4 orta boy |
75 |
|
Kuru soğan
|
1 orta boy |
75 |
|
Kereviz |
1 küçük boy |
100 |
|
Kırmızı lahana |
1/8 orta boy |
100 |
|
Lahana |
4 yemek kaşığı |
100 |
|
Karnabahar |
4 yemek kaşığı |
100 |
|
Taze kabak |
4 yemek kaşığı |
150 |
|
Patlıcan |
4 yemek kaşığı |
125 |
|
Ispanak,
Semizotu |
4 yemek kaşığı |
150 |
|
Pazı |
4 yemek kaşığı |
150 |
|
Ebegümeci |
4 yemek kaşığı |
150 |
|
Bamya |
4 yemek kaşığı |
75 |
|
Taze fasulye |
4 yemek kaşığı |
150 |
B grubu sebzeler: Bir değişimi 7 gram
karbonhidrat, 2 gram protein içerir ve 36 kalorilik
enerji sağlar.
|
Yiyecek Adı |
Ortalama Ölçü |
Miktar (gram) |
|
Havuç |
1 orta boy |
100 |
|
Şalgam |
1 orta boy |
150 |
|
Bezelye |
4 yemek kaşığı |
100 |
|
Pırasa |
4 yemek kaşığı |
150 |
|
Bakla |
4 yemek kaşığı |
100 |
|
Enginar |
1 orta boy |
100 |
|
Balkabağı |
|
100 |
|
Yer elması |
|
75 |
Meyve Değişimi
(Bir porsiyon meyve yerine geçen gıda maddesi)
Bir
meyve değişimi 12 gram karbonhidrat ile 48 kalorilik
enerji sağlar. Meyveler vitamin, mineral ve posa
yönünden zengin yiyeceklerdir. Posa bağırsak
hareketlerini olumlu yönde etkiler. Meyvelerin
içerdikleri vitamin çeşitleri ve miktarları
farklıdır. Turunçgil grubu meyveler (limon,
portakal, greyfurt vb.) ve çilek C vitamininden
zengindir. Kayısı, muz, portakal ve elmada yüksek
miktarda potasyum vardır. Meyveleri meyve suyu
olarak değil taze olarak ve kabuğuyla yemek posa
alınması açısından yararlıdır. Posadan zengin
besinler kan şekerinin yükselmesinin daha yavaş
olmasına neden olmaktadırlar. Kurutulmuş meyveler
enerji değerleri yüksek olduğu için daha az tercih
edilmelidirler.
|
Yiyecek Adı |
Ortalama Ölçü |
Miktar (gram) |
|
Ahududu |
½ su bardağı |
100 |
|
Armut |
1 orta boy |
100 |
|
Ayva |
¼ orta boy |
100 |
|
Böğürtlen |
½ su bardağı |
90 |
|
Çilek |
12 adet |
175 |
|
Dut |
½ su bardağı |
60 |
|
Elma |
1 küçük boy |
100 |
|
Erik (kırmızı) |
5 adet |
100 |
|
Erik (yeşil) |
8-10 adet |
100 |
|
Erik (mürdüm) |
3-4 adet |
100 |
|
Greyfurt |
1-2 |
125 |
|
İncir |
1 adet |
80 |
|
Karpuz |
1 ince dilim |
200 |
|
Kavun |
1 ince dilim |
175 |
|
Kayısı |
3 adet |
100 |
|
Kiraz |
12 adet |
75 |
|
Kivi |
1 adet |
100 |
|
Limon |
1 orta boy |
100 |
|
Mandalina |
1 büyük boy |
100 |
|
Muz |
1 küçük veya ½
büyük |
50 |
|
Nar |
½ adet |
80 |
|
Portakal |
1 orta boy |
100 |
|
Şeftali |
1 orta boy |
100 |
|
Üzüm |
15-20 adet |
80 |
|
Vişne |
15 adet |
80 |
|
Yenidünya |
6 adet |
80 |
|
Kuru incir |
1 adet |
20 |
|
Kuru kayısı |
4 adet |
20 |
|
Kuru erik |
5 adet |
20 |
|
Kuru üzüm |
1 yemek kaşığı
dolusu |
20 |
|
Portakal suyu |
1 çay bardağı |
100 |
|
Greyfurt suyu |
1 çay bardağı |
100 |
Yağ Değişimi
(Yağ yerine geçen gıda maddesi)
Yağ
değişimi 5 gram yağ içerir ve 45 kalorilik enerji
sağlar. Yağlar en yoğun enerji kaynaklarıdır. Aşırı
miktarda yağ tüketimi şişmanlığa, kalp ve damar
hastalıklarına neden olabilir. Bu yüzden
diyabetliler aldıkları yağı kısıtlamalıdırlar.
|
Yiyecek Adı |
Ortalama Ölçü |
Miktar (gram) |
|
Zeytin |
5 adet |
15 |
|
Zeytinyağı |
1 tatlı kaşığı |
5 |
|
Bitkisel sıvı
yağ |
1 tatlı kaşığı |
5 |
|
Margarin |
1 tatlı kaşığı |
5 |
|
Kaymak krema (az
yağlı) |
2 yemek kaşığı |
30 |
|
Mayonez (az
yağlı) |
1 tatlı kaşığı |
5 |
|
Ceviz içi |
2 adet |
8 |
|
Fındık içi |
5-6 adet |
10 |
|
Ay çekirdeği |
1 avuç |
10 |
Ev Dışında Yenilebilecek Gıdalar Tablosu
Ev
dışında yenilen yiyeceklerin değişim karşılıklarını
hem kan şekerinizi hem de kilonuzu dengede tutmak
için bilmeniz faydalı olacaktır.
|
Yiyecek Adı |
Ortalama Ölçü |
Değişim
miktarı |
|
Izgara köfte |
3 yumurta
büyüklüğü |
3 Et |
|
Et şiş |
7-8 parça |
3 Et |
|
Tavuk şiş |
7-8 parça |
3 Et |
|
Döner |
1 porsiyon |
3 Et, 1 Yağ |
|
Lahmacun |
1 orta boy |
2 Ekmek, 1 Et,1
Yağ |
|
Etli Pide |
1 adet |
4 Ekmek, 2 Et, 1
Yağ |
|
Peynirli pide |
1 adet |
4 Ekmek, 2 Et, 1
Yağ |
|
Hamburger |
1 adet |
2 Ekmek, 2 Et, 1
Yağ |
|
Whopper |
1 porsiyon |
3 Ekmek, 3 Et, 5
Yağ |
|
Whopper peynirli |
1 porsiyon |
3 Ekmek, 3 Et, 6
Yağ |
|
Chicken Royal |
1 porsiyon |
3,5 Ekmek, 2 Et,
6 Yağ |
|
Big Mac |
1 porsiyon |
3 Ekmek, 2 Et,6
Yağ |
|
Cheeseburger (McDonalds) |
1 porsiyon |
2 Ekmek,1 Et, 2
Yağ |
|
Pizza (karışık) |
14 cm çapında |
2 Ekmek, 2 Et, 2
Yağ |
|
Tavuklu sandviç |
1 adet |
3 Ekmek, 2 Et, 2
Yağ |
|
Dönerli sandviç |
1 adet |
3 Ekmek, 2 Et, 1
Yağ |
Ev Dışında Yenilebilecek Gıdalar Tablosu
|
Yiyecek Adı |
Ortalama Ölçü |
Değişim
miktarı |
|
Sosisli sandviç |
1 adet |
3 Ekmek, 1 Et,
1Yağ |
|
Tost (kaşarlı) |
1 adet |
2 Ekmek, 1 Et, 1
Yağ |
|
İzmir köfte
(patatesli) |
1 porsiyon (3
köfte, 1 patates) |
1 Ekmek, 3 Et, 2
Yağ |
|
Terbiyeli köfte |
7-8 adet |
1 Ekmek, 3 Et, 2
Yağ |
|
Sebzeli köfte |
5-6 adet |
1 Sebze, 2 Et, 1
Yağ |
|
Kızarmış patates |
1 küçük boy |
1 Ekmek, 5 Yağ |
|
Mercimek köftesi |
3 adet |
1 Ekmek, 1 Et, 1
Yağ |
|
Kısır |
4 yemek kaşığı |
2 Ekmek, 2 Yağ |
|
Poğaça
(peynirli/kıymalı) |
1 adet |
2 Ekmek, 1 Et, 1
Yağ |
|
Mantı |
6 yemek kaşığı |
2 Ekmek, 1 Et,
1Yağ |
|
Etli
kurubaklagil yemeği |
6 yemek kaşığı |
1,5 Ekmek, 1 Yağ |
|
Piyaz |
6 yemek kaşığı |
1,5 Ekmek,1 Yağ |
|
Kıymalı sebze
yemeği |
5 yemek kaşığı |
1 Sebze, 1 Et, 1
Yağ |
|
Yumurtalı
ıspanak(1 yumurta) |
4 yemek kaşığı |
1 Sebze, 1Et, 1
Yağ |
|
Sebzeli börek |
½ adet |
2 Ekmek, 1
Sebze, 1 Et, 1 Yağ |
|
Etli kabak
dolması |
1 büyük boy |
1 Sebze, 1 Et, 1
Yağ |
|
Etli biber
dolması |
1 orta boy |
½ Sebze, 1 Et, ½
Yağ |
|
Zeytinyağlı
biber dolması |
1 orta boy |
½ Sebze, 1 Et, 1
Yağ |
|
Zeytinyağlı
yaprak sarması |
3-4 adetorta boy |
1 Ekmek, 1 Et, 1
Yağ |
|
Kıymalı börek
|
½ yufka ile |
2 Ekmek, 1 Et, 1
Yağ |
|
Zeytinyağlı
barbunya |
6 yemek kaşığı |
1 Ekmek, ½ Yağ |
|
Simit |
1 adet |
4 Ekmek, ½ Yağ |
Kaynak:
1) Prof.
Dr. Hasan İlkova, Prof. Dr. Volkan Yumuk ve Uzman
Diyetisyen Nermin Akdeniz. Şeker Hastaları için
Beslenme Önerileri. Lilly İlaç Tic Ltd. Şti. Diyabet
Servisi 2002.
|
|
