HAMİLELİKTE ŞEKER HASTALIĞI
(GESTASYONEL DİYABET)
Bundan otuz yıl kadar önce doktorlar şeker
hastası genç kadınlara hamile kalmalarının sakıncalı
olduğunu söyleyip, çocuk yapmamalarını tavsiye
ediyorlardı. Tıptaki ilerlemeler şeker hastası genç
kadınların sağlıklı bebekler doğurmalarını doğal
hale getirdi. Hamilelik esnasında ana karnında başta
östrojen olmak üzere birçok hormon üretilir. Bu
hormonlar kan şekerini yükseltir. Bu metabolizma
değişikliğine pankreas fazla insülin salgılayarak
cevap verir. Böylece kan şekeriniz normale iner.
Bazı kişilerin pankreası hamilelikte bu sağlıklı
cevabı veremediği için bu tip gebelerde şeker
hastalığı açığa çıkar. Yükselen kan şekeri anne
karnındaki bebeği olumsuz etkiler. Annede hiçbir
belirti vermeyebilir ve hamilelik şekeri tahliller
ile teşhis edilir. Hamilelik şekeri doğum
gerçekleştikten sonra geçer.
Şeker
hastasıyım ve hamile kalmak istiyorum. Ne
yapmalıyım?
Kişi önceden bilinen
doktor kontrolünde bir şeker hastası olabilir ve
gebe kalabilir. Bu paragrafta bu tip eski şeker
hastalarına değinilmiştir. Yazımızın geri kalanında
hamilelik şekerine değinilmiştir. Diyabetli kadın
ilk başta zahmetli geçebilecek dokuz aylık hamilelik
süresine kendisini fiziksel, duygusal ve psikolojik
olarak hazırlamalıdır. Ardından bir endokrinoloji
yani hormon hastalıkları uzmanına danışılıp, daha
gebe kalmadan 3 ay önce kan şekerinin normale
indirilmesi gerekir. Bu yaklaşım doğacak bebekte
sakatlık olma ihtimalini azaltır. Hamile kalmadan
önce şeker hastası kadınların HbA1C
düzeyleri %7 altında olmalıdır. Aksi takdirde
bebekte doğuştan gelen aykırılık yani sakatlık riski
artmaktadır.
Gebelik diyabeti için risk faktörleri nelerdir?
Kişinin
önceden bilinen şeker hastalığı yoktur. İlk defa
hamilelik sırasında hamilelik şekeri tespit
edilmiştir. Bu paragrafta ve yazının geri kalan
kısmında gebelik öncesinde şeker sorunu olmayan ilk
teşhisi hamilelikte yapılan şeker hastalığına
değinilmiştir. İlerlemiş yaş, aşırı kilo, ailede
diyabet hikâyesi olması veya daha önceki gebelikte
şeker hastalığı olması hamilelik şekeri için risk
faktörleridir. Buna karşın hiç bir risk faktörü
olmayanlarda da gebelik diyabeti görülebilir.
Hamilelik şekeri nasıl teşhis edilir?
Hamile
kadınlarda şeker hastalığı gebeliğin 24-28.
haftasında test edilir. Ailesinde şeker hastalığı
olanlar, ileri yaşta gebe kalanlar ve aşırı
kilolularda testler kadın doğum uzmanına ilk gidişte
istenmelidir. Sekiz saatlik açlık sonrası testler
uygulanmalıdır. Hamilelik şekeri tanısında iki
aşamalı bir yükleme testi uyguluyoruz. Önce tarama
testi yapılır. Gebe kadına 50 gr glikoz içirilir,
bir saat sonra kan glikoz düzeyi 140 mg/dl altında
ise şeker hastalığı yoktur. Konu kapanmıştır. 140
mg/dl üzerinde ise test pozitiftir ve 3 saatlik 100
gr glikoz ile yükleme yapılması gerekir. 3 saatlik
yükleme neticesinde hamilelik şekerinin var olup
olmadığı kesin olarak anlaşılır. Normal değerler
aşağıdaki gibidir. Açlık 95 mg/dl altında ise,
yükleme sonrası birinci saat değeri 180 mg/dl
altında ise, ikinci saat değeri 155 mg/dl altında
ise, üçüncü saat değeri 140 mg/dl altında ise
normaldir. Bu değerlerin ikisinde yükseklik varsa
hamilelik şekeri yani gestasyonel diyabet teşhisi
konulur.
Amerika’da
bazı hastanelerde uygulanan ve bizim uygulamadığımız
diğer bir yöntem tüm gebelere tek aşamalı yükleme
yapılmasıdır. Sabah 75 gram glikoz ile şeker yükleme
testi uygulanır. Bu tip bir yüklemede açlık kan
şekerinin 92, şeker yüklemesinden bir saat sonra kan
şekerinin 180, iki saat sonra 153 mg/dl’den yüksek
olması anormaldir. Bu değerlerden biri yüksek ise
gestasyonel diyabet teşhisi konulur. Görüldüğü gibi
bu yöntem ile sadece bir değerin anormal olması
diyabet teşhisi için yeterli görülmekte ve normal
değerler 2-3 puan aşağıya çekilmiş durumdadır.
Böylece fazla sayıda gebeye hamilelik diyabeti
teşhisi konulup, endişe tablosu yaratılmaktadır. O
yüzden bizim uygulamamız klasik yöntem ile iki
aşamalı şeker yükleme testi yapmak yolundadır.
Bebeğim şeker hastası olarak doğar mı?
Annede
gebelik diyabeti olduğunda bebekte doğuştan diyabet
riski yoktur. Ancak ergenlik döneminde insülin
direnci, metabolik hastalık tablosu ve obezite riski
açığa çıkabilir. 20’li yaşlarda gizli şeker ve daha
sonraki yaşlarda diyabet riski vardır. Hamilelik
şekeri yanında genetik faktörler, hareketsizlik ve
sağlıksız beslenme bu riskleri arttırır.
Gebelik diyabetinin sonuçları nelerdir?
Bebeğin
doğum ağırlığında artış (irilik) olabilmektedir.
Buna tıp dilinde makrozomi adı verilir. Kadın-Doğum
doktorunuz bu problemin farkına varacak ve
ultrasonografi yapacaktır. Bebeğin büyük olduğu
belirlenirse sezaryen gerekebilir. Doğum sonrasında
bebeğin kan şekerinin düşmesi, bebek kanında
kalsiyum düzeyinin düşmesi, akciğerlerin tam
gelişememesine bağlı solunum güçlüğü ve sarılık
bebekte açığa çıkabilecek diğer ciddi problemlerdir.
Solunum güçlüğü çıkarsa bebek Yeni Doğan Yoğun Bakım
Ünitesine yatırılır ve kuvözde oksijen verilir. Kan
şekeri kontrol altına alınamayan hamilelerin
doğurdukları bebeklerde çocukluk döneminde aşırı
kilo artışı görülebilir. Gebelik diyabeti ortaya
çıkan annede, gebelik sonrasında kalıcı diyabet
gelişme oranı yüksektir.
Gebelik diyabeti nasıl tedavi edilir?
Gebelik diyabeti teşhis edildiğinde bir
endokrinoloji uzmanı ve diyetisyenin uygulayacağı
özel bir diyete, glikometre adını verdiğimiz şeker
ölçme cihazı alıp kan şekerinizi açlık ve toklukta
ölçüp kayıt tutmanıza ve eğer gerekir ise insülin
tedavisine ihtiyacınız var. Hamilelikte annenin
kalori gereksinimi artmıştır ve uygulanacak diyet
annenin kan şekerini normale düşürecek fakat bebeğe
tüm besin öğelerini, mineralleri ve vitaminleri
eksiksiz sağlayıp, gelişimini engellemeyecek şekilde
olmalıdır. Diyet tedavisi yetersiz kalırsa o zaman
insülin tedavisine başlamak gerekir.
İnsülin iğnesine ihtiyacım var mı?
Gebelik
diyabeti olan kadınların % 10 ila %25’inde kan
glikoz düzeyini düşürmek için insülin enjeksiyonu
gerekir. Diyet tedavisi yetersiz kalmıştır.
Annelerin insüline gereksinim duyup duymadıkları
teşhis esnasında belirlenememektedir. İnsülin
tedavisinin bebeğe zararı yoktur. İnsülin
tedavisinde yoğun insülin tedavisi uygulanır. Sabah
öğle akşam kısa etkili insülinler yemekten önce
yapılır, gece yatmadan önce tüm gece boyunca
çalışacak uzun etkili insülin yapılır. Yani günde 4
defa insülin yapmak, kan şekerini her üç öğünde
açlık ve tokluk ölçmek yani 6 defa ölçmek gerekir.
Bazı hafif vakalarda gece sadece yatmadan önce bir
defa insülin yaparak sabah kan şekeri kontrol altına
alınabilir.
Gebelik bitince beni ne bekliyor?
Gebelikte uyguladığınız sağlıklı yemek yeme
düzeni gelecekteki diyetiniz için temel
oluşturmalıdır. Diyabetin kalıcı olmadığını ve
sadece hamilelikle ilişkisi olduğunu kanıtlamak için
doğumdan 6 ile 12 hafta sonra şeker yükleme testi
yaptırmak önerilir. Hamilelik şekeri olanlarda
kalıcı şeker hastalığı riski 5 yıl için %38’dir.
Aynı yaştaki bir bayan için bu risk %4 civarındadır.
Görülüyor ki hamilelik diyabeti olanlarda şeker
hastalığı olma oranı 9 kat artmıştır. Bu yüzden bu
hastalar doğum sonrası sürekli şeker hastalığı
gelişti mi gelişmedi mi diye senelik takip altında
olmalıdırlar.
ARA SIRA SORULAN NOTLAR:
1.
KABIZLIK: Kabızlık
hamilelikte sık rastlanan bir sorundur. Lifli
yiyecekler tüketmeniz, kuru kayısı gibi barsak
çalıştıran ürünler yemeniz tavsiye edilir.
2.
ÖĞÜNLER: Öğünlerinizin
ve yemek saatlerinizin gün içine yayılmasının önemi
vardır. Böylece vücudumuz 8 saat içerisinde aşırı
miktarda yiyeceğe maruz kalıp, gece boyunca 16 saat
aç kalmak zorunda olmayacaktır. Gebelik diyabeti
olanlar üç ana, üç ara öğün tüketerek
beslenmelidirler.
3.
TATLANDIRICILAR:
Üzerinde "Diyabetikler için uygundur”, "İlave şeker
yoktur" ya da "Doğal" ibareleri olan ürünlere dikkat
etmelisiniz. Gebelikte tatlandırıcı önermiyoruz.
Hamilelikte diyabet
hakkında ayrıntılı bilgi için diğer internet
sayfamızı tıklayın:
http://www.endokrinoloji.com/gebelik_diyabeti.html
|