TİROİD HASTALIKLARI VE GUATR

Tiroid ülkemizde farklı şekillerde yazılmaktadır. Tiroid, tiroit, troid, troit hepsi aynı kelimeyi ifade eder. Türk Dil Kurumu tiroit olarak yazılmasını öneriyor, ancak Latincenin etkisi ile Türk Tıp Camiasında tiroid olarak geçiyor. İngilizcesi “thyroid” olarak yazılmaktadır. Guatr tiroid bezinin büyümesi demektir. Guatr veya guvatr şeklinde yazılmaktadır. Guatr, Türk toplumunda %30 gibi yüksek bir oranda görülmektedir. Tiroid boynumuzdaki soluk borumuzun önünde yer alan sağ ve sol lop dediğimiz iki parçadan ve isthmus denen orta kısımdan oluşan, tiroid hormonlarını üretmekle vazifeli bir iç salgı bezidir.  Tiroid hormonları başta metabolizma hızını, yani yediğimiz yiyecekleri yakma hızını, hamilelikte sağlıklı gelişme ve büyümeyi, deri ve saç kalitesi, barsak çalışması gibi farklı vucüt fonksiyonlarının kusursuz çalışmasını düzenler. Tiroidin hastalıklarının kesin tedavisi karışık ve kompleks bir konudur. Kendisinde guatrdan şüphe edenler, önce endokrinoloji uzmanına başvurmalıdırlar.

Basit Guatr neden oluşur ?

Tiroid bezi iyot denilen elementi ve protein yapı taşı olan aminoasitleri kullanarak tiroid hormonlarını üretir. Tiroid hormonları T4 ve T3’dür. Su ve toprakta iyot az ise guatr gelişir. Prof. Dr. Ahmet Selçuk Can Türkiye'nin bir guatr ülkesi olduğunu çünkü iyottan eksik birçok bölgede yaşadığımızı söyledi. İyot en çok deniz suyunda, başta balık olmak üzere deniz ürünlerinde bulunur.  İyot eksikliğinin yeni doğan bebekler üzerinde önemli etkileri vardır.  İyot eksikliği bölgelerinde düşük, ölü doğum, sakatlık, sağırlık ve zeka geriliği daha sık görülür. Türkiye’de yeni doğan bebeklere topuktan kan alınıp tiroid testi yapılmaktadır. Bu artık her hastanede yapılan ve Sağlık Bakanlığının emri ile mecburi yapılan bir test olmuştur.  Böylece tiroid tembelliği bebeklerde erken teşhis edilebilmektedir. Erken teşhis ve tedavi bebeklerde zeka geriliğini önler. Guatrın bazı türleri doğuştan gelir ve genetiktir.

Guatrın belirtileri nelerdir?

            Guatr boyunda şişlik, yutkunma güçlüğü, nefes almada zorluk, sinirlilik, yorgunluk, saçlarda zayıflık ve cilt kuruluğuna neden olur. Guatr fazla büyüdüğü zaman dışarıdan bakmakla belli olur, ses tellerine baskı yaparak ses kısıklığı yaratabilir.  Guatrı olan erişkinlerde iyot uygulaması tedavi edici değildir. 

Guatr nasıl önlenir ?

Guatrı önlemek için en iyi yol iyotlu tuz kullanmak, bol miktarda balık, midye, karides ve deniz mahsulleri yemek, tatilleri deniz kenarında geçirmektir.  Kara lahana gibi guatr yapan besinlerden ve tiroidi bozan ilaçlardan uzak durmak gerekir. Tiroid bezi hızlı çalışan hipertiroidi vakalarında iyot takviyesi ters etki yapar ve tiroid bezini daha hızlandırır.

Tiroid nodülu ne demektir ?

            Nodül bir bezelye tanesinden bir ceviz büyüklüğüne olabilen, hücrelerin kümeleşerek topluluklar yaratmasıyla oluşan kitledir.  Öncelikle kan testi yapılıp, t,roid bezi çalışması normal mi hızlı mı bakmak gerekir. Tiroid bezi normal veya hızlı çalışıyorsa nodule biyopsi yapmak gerekir. Kan testinde tiroid bezinin genel olarak hızlı çalıştığı anlaşılırsa, sintigrafi çektirip nodülun sıcak mı?  yoksa soğuk mu?  olduğunu teşhis etmek gereklidir. Soğuk nodüllerde kanser ihtimali % 5-15 arasındadır. Türkiye'de nodül oranı %40 gibi yüksek bir rakam olduğundan, her nodülu ameliyat etmek doğru değildir.  Prof. Dr. Ahmet Selçuk Can yapılan araştırmalarda 10 mm'den büyük nodüllerin kanser ihtimali taşıdığını, bu yüzden sadece 10 mm'den büyük nodüllere ve ultrasonografi bulgularına göre mikrokalsifikasyon gibi kansere yönelik şüpheli bulgular taşıyan nodullere endokrinoloji uzmanı tarafınan tiroid biyopsisi yapılması gerektiğini söyledi.

Tiroid bezinin yavaş çalışması ne demektir?

Bağışıklık sistemi dediğimiz vucüdun mikroplarla, viruslarla, kanserle, allerjiyle savaşmasını sağlayan immun sistemdeki bir anormallik tiroid bezine karşı bir reaksiyon oluşturtuyor.  Sonuçta mikropsuz bir iltahap gelişiyor ve tiroid bezi tahrip olarak yavaş çalışmaya başlıyor.  Bu durum Hashimato tiroiditi olarak adlandırılıyor. Tiroid bezinin yavaşlamasına hipotiroidi denilir.  Tiroid tembelliği olanlarda kilo artışı, halsizlik, yorgunluk, adet düzensizliği, ellerde ve ayaklarda şişmeler, saç dökülmesi, ciltte kuruluk ve çatlamalar, tansiyon dengesizliği ve kabızlık görülür. Hipotiroidinin tedavisi ilaç ile yapılır.

Hamilelikte tiroid tembelliği bebeklerde zeka geriliğine yol açıyor

            Hipotiroidi yani tiroid bezinin yavaş çalışması doğurganlık çağındaki her 100 kadından birini etkiliyor. Uzmanlar hamilelikte tiroid tembelliğinin teşhis ve tedavi edilmemesinin doğacak bebeklerde zeka geriliğine yol açtığını söylüyor.

Tiroid bezinin hızlı çalışması nedir ?

            Tiroid bezinin hızlı çalışmasına biz tıp dilinde hipertiroidi diyoruz. Buna halk arasında iç guatr veya zehirli guatr da denilir. Hipertiroidi metabolizmayı hızlandırarak, kilo kaybı, yorgunluk, sinirlilik, el titremesi, terleme, çarpıntı gibi belirtilere neden olur.  İlaç, atom tedavisi veya ameliyat yöntemlerinden biriyle hipertiroidi tedavi edilir

İyot takviyesi tiroid bezi hızlı çalışıyorsa sakıncalıdır !

İyot ile takviye yapmak hızlı çalışan tiroid bezine benzin koymak gibidir.  Tiroid bezi hızlı çalışan veya sıcak nodulü olan hastalarda iyot takviyesi ters etki yapar ve tiroid bezini daha da hızlandırır.  Sessiz duran bir iç guatr hastasının iyot kullanması tiroidi tetikler. Şu an marketlerde poşetler içerisinde satılan tüm tuzlarda iyot olduğu için tiroid bezi hızlı çalışanlar doğal tuzları tüketmelidirler. Örneğin kaya tuzu gibi.

Guatrı olanlar hangi uzmanlara gitmelidir ?

Arkadaşları tarafından "çok sinirlisin, guatrını muayene ettir" diye uyarılan kişiler öncelikle bir hormon hastalıkları uzmanına yani endokrinoloji uzmanına başvurmalıdırlar.  Günümüzde tıp bazı hastalıklara multidisipliner yani birden fazla uzmanlık alanının işbirliğiyle yaklaşıyor.  Böyle durumlarda ilk aşamada hangi doktora başvurulacağı, tedaviyi üstlenen hekimler grubuna kimin liderlik edip koordinasyonu sağlayacağı hastalar tarafından tam bilinmiyor.  Radyoloji uzmanları tiroid bezinin ultrasonunu çeker, cerrahlar guatr ameliyatı yapar, nükleer tıpçılar sintigrafi çeker, biyokimya uzmanları T4, T3 seviyelerini ölçerler.  Bu doktorlar grubunu organize eden ve hastanın ilk başvurması gereken endokrinoloji yani hormon hastalıkları uzmanıdır.

HİPERTİROİDİ’NİN BELİRTİLERİ 

TİROİDİN HIZLI ÇALIŞMASI BELİRTİLERİ

• İştah artışına rağmen kilo kaybı.

• Sinirlilik, çabuk yorulma.

• Terleme

• Sıcağa tahammülsüzlük.

• Çarpıntı,

• İshal veya sık dışkılama.

• Kas güçsüzlüğü

• Ellerde titreme.

• Bakışlarda şaşkınlık veya korku ifadesi.

• Göz kapağının yukarıya doğru gerilmesi ve göz kapağında şişme.

• Göz kürelerinin öne doğru fırlaması.

HİPOTİROİDİ’NİN BELİRTİLERİ

TİROİD TEMBELLİĞİ BELİRTİLERİ

• Halsizlik, çabuk yorulma,

• Hareketlerde yavaşlama.

• Kalp atışlarının yavaşlaması.

• Uyku eğiliminin artması.

• Soğuğa dayanıksızlık.

• Ses kalınlaşması, yavaş ve kısık sesle konuşma.

• Ciltte kalınlaşma, kuruluk, saç dökülmesi

• Kaşların kenarlardan dökülmesi.

• Kabızlık.

• Terleme azlığı.

• Yüz ve göz kapaklarında şişkinlik.

İYOT EKSİK TÜKETİLİRSE...

İyot eksikliğinin yeni doğan bebekler üzerinde önemli etkileri var. İyot eksikliği bölgelerinde; düşük, ölü doğum, doğuştan gelme sakatlık, sağırlık ve zeka geriliği daha sık görülüyor.

İyot eksikliği aynı zamanda guatr oluşumuna yol açar. Guatr, tiroit bezinin büyümesi sonucu oluşan bir hastalık. Ülkemizde her 10 kişiden 3’ünü etkisi altına alıyor. Doğru ve modern bir şekilde tedavi edilmediğinde ise zamanla nodülleşme açığa çıkıyor.

Türkiye’de yeni doğan bebeklerin 3500’de birinde hipotiroidi olduğu saptanmıştır. 

1 Ocak 2000 tarihinden itibaren, ülkemizdeki tüm marketlerde satılan tüm sofra tuzlarında zorunlu iyot takviyesi başladı. Bu halk sağlığı müdahalesiyle gelecekte ülkemizde guatr sorununun ortadan kalkacağı belirtiliyor. Ancak bu durum 20 yıl gibi uzun bir süreyi kapsıyor.

Hoshimato hastalığı olanlar ve Graves’ hastalığı dediğimiz iç guatra veya sıcak nodullere bağlı olarak tiroid bezi hızlı çalışanların da iyotlu tuz tüketmemesi öneriliyor. İyotlu tuz sağlıklı kişlerde, çocuklarda ve gençlerde tiroid hastalığı çıkmaması için faydalıdır. Zaten tiroid hastalığı gelişenlerde ters etki yapabilir. Sadece soğuk nodulu olanlara ben iyotlu tuz öneriyorum.

Yazan: Prof. Dr. Ahmet Selçuk Can

Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı

Kaynak gösterilmeden alıntı yapılmaması rica olunur.

Kaynak: www.endokrinoloji.com