Doğum Kontrol Hapı Kullananlar Dikkat

Doğum kontrol hapının tıp dilindeki adı “oral kontraseptif”tir. Kadın Doğum uzmanları tarafından “OKS” olarak kısaltılmıştır. Normalde kadınların yumurtalıkları beynimizin alt kısmında bulunan ve hormonların orkestra şefi olarak adlandırılan hipofiz bezinin kontrolündedir. Hipofiz bezinin İngilizcesi “pituitary” olarak yazılır. Hipofizden salınan FSH ve LH hormonları over dediğimiz yumurtalıklardan estradiol ve progesteronun ahenkli bir uyum içinde salgılanmasını oluşturur. Hormonların belli bir düzende sıra ile salgılanması sonucunda yumurtalıktan bir çatlama sonucu ayda bir yumurta atılır. Yumurta ile sperm birleşirse hamilelik gerçekleşir ve hormon salgısı burada ayrıntılı açıklayamayacağımız üzere bazı değişiklikler gösterir ve hamileliğe özgü hormon profili açığa çıkar. Yok, eğer hamilelik gerçekleşmez ise o zaman progesteron seviyesi önce yükselip sonra düşer ve adet kanaması gerçekleşir. Doğum kontrol hapları vücudun doğal kadınlık hormonları olan östrojen ve progesteronun sentetik türevlerini içerirler. Dışarıdan alınan bu haplar hormonların ahenkli çalışmasını bozar ve overde yumurtanın çatlamasını ve yumurtanın atılımını önler. Bu şekilde hamilelik gerçekleşmez. Rahimde spermin dölleyeceği yumurta olmayacağından ne kadar cinsel ilişki olursa olsun kadın gebe kalmaz. Ancak doğum kontrol hapını iki gün üst üste almaz ise hapların etkinliği kaybolur ve gebelik gerçekleşebilir. Doğum kontrol hapları düzgün kullanılırsa etkinliği %99 yani çok yüksektir. Burada hamilelikten korunma etkinliğinden bahsediyoruz. Doğum kontrol hapları içindeki östrogen miktarı yıllar içinde önemli düşüşler göstermiştir. Eskiden doğum kontrol haplarında 50 mikrogram ethinil östradiol varken artık günümüzde birçok hapta bunun yarısından azı, yani 20 mikrogram ethinil östradiol vardır. Böylece hormonlara bağlı kilo alma, memelerde hassasiyet ve kusma yan etkilerinin en aza indirilmesi amaçlanmıştır. Bazı doğum kontrol haplarına demir ve folik asit eklenmiştir. Doğum kontrol hapları meme kanseri ve serviks kanseri dediğimiz rahim ağzı kanseri görülme olasılığını hafif bir şekilde arttırabilirler. Ancak bu tür kanserler ile doğum kontrol hapları arasındaki neden sonuç ilişkisi tam netlik kazanamamıştır.

Östrojen ve testosteron ile daha ayrıntılı bilgiyi aşağıdaki sayfamızda bulabilirsiniz:

http://www.endokrinoloji.com/ostrojentestosteron.html

Hangi hastalar doğum kontrol haplarını kullanabilir?

Kırk yaşın altındaki kadınlar gebe kalmak istemiyorsa ve herhangi bir sağlık sorunları yoksa doğum kontrol ilaçlarını içebilirler. Bunların yanında adetleri düzensiz genç kızlar, premenstürel sendrom dediğimiz adet öncesi ruh hali bozulan, fiziksel sorun yaşayanlar, yumurtlama döneminde karın ağrısı yaşayanlar ve ağrılı adet olanlar doğum kontrol hapı kullanabilirler. Bunların dışında over kisti dediğimiz yumurtalık kisti olan, çikolata kisti olan veya endometriosis durumu olanlara doğum kontrol hapı verilir. Doğum kontrol haplarının sık kullanıldığı bir hasta grubu da PCO diye kısaltılan polikistik over hastalarıdır. Doğum kontrol hapının istenmeyen gebelikleri önleme dışında tıpta tedavi edici kullanım alanları vardır. Bunlar adet düzensizliği, yumurtalık kistleri, adet öncesi ağrı, kadın yollarında yani yumurtalık, tüpler veya rahimde iltihap veya enfeksiyon, endometriosiz gibi durumlardır. Doğum kontrol hapı kullanımı ile dış gebelik, rahim kanseri ve yumurtalık kanseri riskinde azalma saptanmıştır.

Doğum kontrol haplarının beklenen yan etkileri nelerdir?

Beklenen etkiler her kadında olabilecek ve ilacı bıraktırmayı gerektirmeyecek yan etkilerdir. Bunlar lekelenme şeklinde ara kanamalar, birkaç kilo alınması, hafif bulantı şikâyetleridir. Doğum kontrol hapının kullanımı ile vücut bunlara büyük oranda alışacaktır. Bu yüzden ilacı almaya devam ediniz ancak bunlar had safhada şikâyet yapıyorsa veya daha fazla kilo almaya devam ediyorsanız, doktorunuza danışıp, doğum kontrol hapını kesmeyi düşünebilirsiniz. Doğum kontrol hapları cinsel isteksizlik yapabilir.

Doğum kontrol hapının kesilmesi gerekli durumlar:

Migren tipi baş ağrısının tetiklenmesi, görme bozuklukları, damarlarda pıhtı olduğunu düşündürten bacak ağrısı ve bacak şişmesi, pıhtının akciğere kaçtığını düşündürten göğüs ağrısı (meme değil), sarılık durumlarında bu tip ilaçlar kesilir. Ayrıca büyük ameliyatlar öncesinde ve kaza gibi bir durum veya başka bir nedenden dolayı uzun süre yatak istirahati gerektiren durumlarda bacak damarlarında pıhtı gelişmesin diye doğum kontrol hapları kesilmelidir.

Doğum kontrol hapı hangi durumlarda hiçbir şekilde kullanılmamalıdır?

Gebelik veya gebelik şüphesi varsa, ciddi karaciğer hastalığı, meme kanseri ve hormonlara duyarlı diğer tip tümörler, nereden geldiği anlaşılmayan vajinal kanaması olanlar dolayısı ile rahim kanseri şüphesi olanlar, daha önceden veya hâlihazırda damar tıkanıklığı olanlar (bunlara ven trombozu da denilir), kan şekeri kontrol dışı olan diyabetliler, tansiyonu yüksek seyreden ve düşmeyen tansiyon hastaları doğum kontrol hapı kullanamaz. 35 yaş üstü ve sigara içen kadınlara doktorlar genelde riskli olduğu gerekçesi ile doğum kontrol hapı vermezler.

Doğum kontrol hapını almayı unuttu iseniz nasıl davranacaksınız?

Hap almayı unuttu iseniz ve bunu 24 saat içinde fark etti iseniz, hapınızı hemen alınız ve bir sonraki dozu da zamanında alınız. En az 48 saat unuttu iseniz, yani iki gün almamış iseniz doğum kontrol hapının hamilelikten koruyucu etkisi tam olmaz, başka metotlar ile korunmanız lazım gelir. Özetle bir gün unuttu iseniz ertesi gün iki hap alınız, iki gün unuttu iseniz başka doğum kontrol metotları kullanın, ancak adet düzeninizin bozulmaması için doğum kontrol haplarını almaya devam edin.

Doğum kontrol hapının yan etkileri

Drospirenone adlı maddeyi içeren doğum kontrol hapı kullanan kadınlar dikkatli olsunlar. Amerika Birleşik Devletleri Yiyecek ve İlaç Yönetimi (The U.S. Food and Drug Administration) Yaz, Yasmin, Beyaz, Safyral adlı doğum kontrol haplarını kullananları uyardı. Bu ilaçlar genellikle polikistik over hastalığı ve hirsutizm denilen kıllanma ve tüylenme sorunlarında kullanılırlar. 31 Ekim 2011 tarihli Endocrine Society uyarısında Drospirenone adlı maddeyi içeren Yaz, Yasmin, Beyaz, Safyral markalarındaki doğum kontrol haplarını kullanan kadınlarda bacak damarlarında tıkanma yani tıp dilindeki adı ile derin ven trombozu riskinin arttığı bildirildi. Sigara içmek, fazla kilolu olmak, 40 yaş üzeri olmak, uzun süreli hareketsiz kalmak, uzun süren uçak veya otobüs yolculuğu gibi faktörler damar tıkanıklığı riskini arttırır. Bu tür riskleri olan kadınlar eğer Yaz, Yasmin, Beyaz, Safyral kullanıyorlar ise damar tıkanıklığı riskinin arttığını bilmelidirler.